Bu repo shell komutlarının türkçe açıklamalarını içerir. Ekleme için pull request'lere tamamiyle açıktır.

Temel Komutlar

whoami: Bulunan oturumun sahibi olan kullanıcıyı yazdırır.

su: Başka bir kullanıcının yetkileri ile komut çalıştırmak için yeni bir shell ayağa kaldırır. (“Örnek: su root”)

pwd: Neredeyiz? Şu an bulunduğunuz dizini yazdırır. (“print working directory”)

ls: Bulunduğumuz dizinin içindeki dosyaları ve dizinleri listeler. (“listing”)

cd dizin_adı: Bulunduğunuz dizini değiştirmenize yarar. (“change directory”)

man: Argüman olarak verdiğiniz komutun manuelini, kılavuzunu açar. (Örnek: man touch)

touch dosya_yolu: Belirttiğiniz yoldaki dosyanın son değiştirilme tarihini günceller. Böyle bir dosya yoksa bu dosyayı oluşturur.

cd .. : Hiyerarşik olarak bulunduğunuz dizinden üst dizine çıkmanıza yarar. (Örnek: Çalışma dizininiz /home/ali iken çalışma dizininizi /home yapar)

~ : Oturumun sahibi kullanıcı için home dizinini belirtir. (Tilde sembolü)

cd ~/../.: Çalışma dizininizi "home"'un üst dizinine ayarlar. Sondaki nokta bulunulan en son klasörün kendisini belirtir.

cp klasör/dosya.csv backup/dosya.bck: "klasör" dizinindeki "dosya.csv" dosyasını, "backup" dizinine "dosya.bck" dosya ismiyle kopyalar.

cp dosya1.txt dosya2.txt backup: Belirtilen iki dosyayı ("dosya1.txt" ve "dosya2.txt") aynı isimle "backup" dizinine kopyalar.

dd: Dosya kopyalama ve dönüştürme yapar.Örneğin dd if=/dev/sda of=./disk.img ile /dev/sda diskinin tamamının imajını .img dosyası olarak alabilirsiniz.

mv: Dosyaları taşımak ya da yeniden adlandırmak için kullanılan komut (move)

mv dosya_adi.txt yeni_dosya_adi.txt: dosya_adi.txt'yi yeni_dosya_adi.txt olarak taşıdık. Böylece adını değiştirmiş olduk.

rm: Dosyaları silmek için kullanılan komut. ("remove")

rm dosya.txt backup/dosya-2.txt: Belirtilen iki dosyayı da siler.

mkdir dizin_ismi: dizin_ismi adında yeni bir dizin oluşturur.

mkdir -p gecersiz_dizin/hedef_dizin: gecersiz_dizin'in varolmaması durumunda hedef_dizin ile birlikte onu da açar.

rm -rf dizin_ismi: dizin_ismi adlı dizini içindeki dosyaları ve altdizinleri de dahil ederek siler.

pbcopy: Argüman olarak verilen değeri panoya kopyalar.

cat dosya_ismi: Dosyanın içeriğini ekrana yazdırır.

df: Dosya sisteminizdeki disk alanı hakkında bilgi edinmenizi sağlar.

du: Disk kullanımını görmek ve hangi uygulamanın yada dosya alt sisteminin ne kadar yer kapladığını görmek için kullanılır.

ps: Sisteminizde hangi işlemlerin çalıştığını görmenizi sağlar.

groups: Verilen kullanıcının gruplarını listeler. Örneğin groups root

wget: HTTP, HTTPS veya FTP protokollerini kullanan bir adresteki dosyayı terminal üzerinden doğruca kendi makinemize indirmek için kullanılan komut.

grep: Dosyaların içinde düzenli ifadelerle (RegEx) arama yapmanızı sağlayan komut. Log incelerken vazgeçilmezimiz.

watch: Belirli aralıklarla bir komutun çıktısını çalıştırarak ekrana yazdırır.(watch -n1 ls -la )

Veri Manipülasyonu

less: Büyük dosyalara bakmak için kullanılan bir komut. Dosyanın tamamını ekrana yazdırmaz, daha okunabilir ilerlenebilir hale getirir.

less’e birden fazla dosya ismi verirsek :n’le bir sonraki dosyaya, :p’yla bir önceki dosyaya gideriz, :q’la çıkarız.

more: less' in eskisi. Sadece aşağıya kaydırmaya izin verir.

head: Dosyanın ilk parçasını (standart 10 satır) yazdırır.

tail: Head komutunun tam tersi olarak dosyanın son parçasını yazdırır. '-f' parametresi ile kullanıldığı zaman dosyaya anlık olarak yazılan içeriği ekrana basar.

Komut Satırı Bayrakları:

head -n 3 directory/dosya_ismi.csv: Dosyadaki ilk üç satırı getiriyor (“number of lines”)

ls -R: Bütün klasörleri ve içindekileri gösterir

man: Yanına yazılan komut hakkında yardım eder (manual)

cut: csv dosyalarında sütunları seçer

cut -f 2-5,8 -d , dosya.csv: 2. ve 5. sütun arasındakileri seç. (flag'ler: -f (fields, sütunları belirtir), -d (delimiter, ayırıcı))

sed: Akış editörü. Dosyalar üzerinde bir çok işlem yapmaya yarar. Örneğin sed -i 's/aaaa/bbbb/g' test.txt ile text.txt içerisinde ki her aaaa dizisi bbbb haline getirilebilir.

awk: Metin dosyalarını işlemek için kullanılır. Örneğin awk -F';' '{print$1}' test.txt ile test.txt içerisindeki satırları ';' ayracına göre sütunlara ayırır ve ilk sütunları ekrana yazdırır

find: Dizin araması yapar. find / -name "temp*" ile / dizininde ismi temp ile başlayan tüm dosyalar aranabilir.

grep: dosyada arama yapar

grep kelime directory/dosya.csv: "kelime"yi içeren satırları getirir

grep -Hirn kelime directory: belirtilen dizin altında "kelime"yi içeren satırları getirir

grep’in flag’leri:

• -c: kelimenin bulunduğu satır sayısı döndürür
• -h: birden fazla dosyada arama yapıyorsa dosya isimlerini döndürmez
• -i: büyük/küçük harf farkını yok sayar ("kelime" ve "Kelime"yi arar)
• -l: eşleşme bulunan dosya isimlerini getirir, eşleşmeleri getirmez
• -n: eşleşen satırların satır sıralarını döndürür
• -v: eşleşme bulunmayan satırları döndürür

paste: iki tabloyu tek tablo yapar

Komutların çıktılarını nasıl saklıyoruz?

örnek: head -n 5 directory/dosya.csv > dosya2.csv: çıktı dosya2.csv’ye gider.

çıkardığımız dosyanın içeriklerine cat dosya2.csv’yle bakabiliriz.

örnek: head -n 5 directory/dosya.csv >> dosya2.csv : çıktı dosya2.csv'ye gider.

fakat buradaki farklılık, > yerine >> kullanmamız. eğer >> kullanırsak, yazdığımız veriler dosyaya eklenir, dosyada halihazırda bulunan veriler silinmez.

yine aynı şekilde çıkardığımız dosyanın içeriklerine cat dosya2.csv’yle bakabiliriz.

örnek: head -n 5 directory/dosya.csv 2> dosya2.csv : oluşan hata dosya2.csv'ye gider.

buradaki farklılık ise > yerine 2> kullanmamız. eğer 2> kullanırsak, kullandığımız komutta oluşan hata çıktılarını dosyaya yazmış oluruz.

örnek: head -n 5 directory/dosya.csv > dosya2.csv 2> err.txt

buradaki komutta hata oluşmazsa çıktı dosya2.csv'ye, hata oluşursa oluşan hata çıktısı err.txt'ye yazılır.

pipe | operatörü:

pipe soldaki komutun çıktısını alıp sağa gönderiyor.

örnek: head -n 5 directory/dosya.csv | tail -n 3: beşinci satıra kadar aldı, sonra sondan üçüncüyü aldı (tail dosyanın sonundan alması gerektiğini belirtir)

örnek: cut -d , -f 2 directory/dosyacsv | grep -v anahtar_kelime: cut’la dosya.csv’deki 2. kolonu seçti, pipe'la sağ tarafa grep’le "anahtar_kelime" kelimesinin geçmediği durumların aramasını yaptı

örnek: cut -d , -f 1 directory/dosya.csv | grep -v Tarih | head -n 10: dosya.csv verisinin ilk kolonunu seçtik, “Tarih” yazan header line’ı sildik ve ardından ilk on satırı aldık (head en baştaki satırları alması gerektiğini belirtir)

wc: kaç tane karakter, kelime, ya da satır varsa döndürür (“word count”)

Jokerler

Komutlarda birden fazla dosya ismi verirsek birden fazla dosya üstüne çalışır. Bütün dosyaların hepsini tek tek yazmaktansa * operatörünü kullanırız

cut -d , -f 1 directory/*.csv

cut -d , -f 1 directory/ka*.csv: Klasörde kalem.csv ve kagit.csv isimli iki tane csv dosyası olsun, ikisini de seçmek için

? tek bir karakteri eşliyor, mesela 201?.txt 2017.txt ve 2018.txt’yi eşliyor, ama 2017-01.txt’yi eşlemiyor.

[…]: köşeli parantezin içindeki bir karakteri eşler, mesela 201[78].txt 2017.txt ya da 2018.txt’yi eşler.

{…}: {*.txt, *.csv} .txt ya da .csv’yle biten dosyaları eşler.

Sıralama Yapmak

sort komutuyla yapılabilir. -n flag’i: numerik olarak sıralar -r: tersten sıralar -b: boşlukları yok saymamızı sağlar -f: büyük/küçük harfi yok saymamızı sağlar (folding)

örnek: cut -d , -f 2 directory/dosya.csv | grep -v "anahtar_kelime" | sort -r: aramayı tersten sıralar

uniq: çift yazılmış satırları siler

cut -d , -f 2 directory/dosya.csv | grep -v "anahtar_kelime" | sort | uniq -c: ikinci kolonu al, içinde anahtar_kelime geçmeyen çıktıları al, hepsini sırala, her eşleşme bir kez çıkacak şekilde göster ve kaç kez gözüktüğü yazsın

Dosya İzinleri

bazen kullandığımız dosyalar üzerinde yeterli iznimiz olmayabilir, veya önemli dosyaların başkaları tarafından okunup yazılmasını istemeyebiliriz. böyle durumlarda dosya izinlerini kullanabiliriz.

chmod komutu ile yapılabilir

chmod sekizlik(octal) sayı sistemi kullanır, bu sistemde read izni 4, write izni 2, execute izni ise 1 sayısı ile gösterilir.

bir sistemde ise temel olarak 3 kullanıcı vardır, bunlar sırasıyla

• owner dosyanın sahibi
• group bilgisayar üzerinde kayıtlı olan kullanıcılar
• other geri kalan herkes

örnek: chmod 644 file.txt : bu komut sonrasında file.txt'yi dosyanın sahibi okuyabilir/yazabilir. bilgisayar üzerinde kayıtlı olan kullanıcılar ve geri kalan herkes bu dosyayı sadece okuyabilir.

buradaki 6 sayısı dosya sahibinin iznini, 4 sayısı bilgisayar üzerinde kayıtlı olan kullanıcıların iznini ve diğer 4 sayısı ise geri kalan herkesin iznini temsil eder.

izinleri hesaplamak basittir. mesela dosya sahibine okuma ve yazma izni vermek için 4+2=6, okuma ve çalıştırma izni vermek için ise 4+1, yani 5 yazabiliriz. hiçbir izin vermek istemiyorsak 0 yazabiliriz. sıralama ise daima owner-group-other şeklindedir.

Sistem Bilgisi

who: Oturum açmış kullanıcıları listeler.

lsusb: USB aygıtları listeler. USB ile takılan aygıtın tanınıp tanınmadığını anlamaya yarıyor.

dmesg: Sistem yeni bir donanım tespit ettiğini ya da bir donanımın bağlantısının kesildiğini farkettiğinde oluşturduğu mesajları görmemizi sağlar. Bu sayede bir donanımın bağlı olup olmadığını anlayabiliriz.

lsblk: Sistemde ki diskleri ve partitionları gösterir.

lsb_release -a: Mevcut GNU/Linux dağıtımı hakkında bilgi verir.(Debian tabanlılarda test ettim).

uname -a: Sistem ve çekirdek hakkında bilgi verir.

free: RAM kullanımı ve durumu ile ilgili bilgi verir.

du ./: Verilen dizin içinde bulunan dosyaları ve boyutlarını listeliyor.

tree ./: Verilen dizini ağaç yapısı şeklinde listeler. İşe yarar.

history: Kullanıcının komut geçmişini ortaya döker. Bu kayıtlar genelde home dizini altında eğer kullanılan shell bash ise home dizini altında .bash_history dosyasında tutulur.

top: Terminal içinde görev yöneticisi. Kardeşi htop daha renkli ve daha fazla özelliğe sahip ama indirmek gerekiyor.

kill: Processlere sinyal göndermeye yarar. Mesela kilitlenen bir işlem varsa örneğin Firefox, PID numarası tespit edildikten sonra kill -9 PID_Numarası yazılarak Firefox'a SIGKILL gönderilebilir. Bu da Firefox'u kapatacaktır.

Ağ

ip a : Sistemde varolan tüm interface bilgilerini numaralandırarak ekrana basar.

ifconfig: Ağ arayüzleri hakkında bilgi verir. Sistemde ki ağ kartlarının MAC ve IP adreslerini bulmakta yardımcı oluyor.

ping: Parametre olarak girilen adrese ICMP paketleri atar. Windows' dan farklı olarak GNU/Linux sürümünde eğer müdahale edilmez ise sonsuza kadar ping atmaya devam eder. Windows' da yanılmıyorsam 3 tane atıp kendini durduruyor.

netstat -antup: Kullanımda olan portları listeler. LISTEN olanlara dikkat edilmesi iyi olur.

route: Sistemdeki yönlendirme tablosunu listeleme ve yönetme işlemlerini yapar. Host üzerinde tanımlı olan bir arayüz üzerinden belirtilmiş hedeflere static yönlendirme yapar.

tcpdump: Sisteme gelen network trafigini incelemeye yarar.

örnek: tcpdump -i eth0 : Belirtilen arayüzün dinlenmesini sağlar. Gelen network paketlerini ekrana yazdırır.

Bash Söz Dizimi

Değişkenler

degisken=1 veya degisken="yazı" şeklinde değişken tanımlaması yapılır, boşlukla değişken tanımlanması halinde hata alırsınız.

DEGISKEN=1 veya DEGISKEN="yazı" bu şekilde global değişken tanımlayabilirsiniz. Kodlarınızın herhangi bir yerine;

export DEGISKEN

yazdıktan sonra birbirini tetikleyen scriptler yazmanız halinde dosyalar arası değişkenlerinizi kullanabilirsiniz.

Değişkenleri Yazdırmak

ad="Ömer"
echo $ad

> Ömer

echo ad
> ad
echo '$ad'
> $ad

Cümle İçinde Yazdırmak

echo "Selam Benim Adım, $ad"

Bilinmesi Gereken Bazı Değişkenler

• $#: Komut dosyasına kaç komut satırı parametresi geçirildi.
• $@: Komut satırı parametrelerine iletilen tüm komut satırı parametreleri.
• $?: Çalıştırılacak son işlemin çıkış durumu.
• $$: Geçerli komut dosyasının İşlem Kimliği (PID).
• $USER: Betiği çalıştıran kullanıcının kullanıcı adı.
• $HOSTNAME: Komut dosyasını çalıştıran bilgisayarın ana bilgisayar adı.
• $SECONDS: Betiğin çalıştığı saniye sayısı.
• $RANDOM: Rastgele bir sayı döndürür.
• $LINENO: Komut dosyasının geçerli satır numarasını döndürür.
• $PATH: PATH değişkeninde bir komut yazıldığı anda sistem tarafından aranacak olan patika listesi görüntülenir.

Aritmetik İşlemler

let "a=2+3" # +(toplama), -(çıkarma), *(çarpma), /(bölme)
echo $a
> 5

Aritmetik Kıyaslamalar

• -gt büyük
• -lt küçük
• -ge büyük eşit
• -le küçük eşit
• -eq eşit
• -ne eşit değil

sayi=2
[ $sayi -eq 3 ]
echo $?
> 0
[ $sayi -lt 2 ]
echo $?
>1

If Kullanımı

#!/bin/bash
sayi=3

if [ $sayi -eq 3]; then  
# == da kullanabilirsiniz.
  echo Sayı eşit
else
  echo Sayı eşit değil
fi

> Sayı eşit

While Kullanımı

#!/bin/bash
sayi=2
while [ $sayi -lt 100 ]
   do
        deger=$((deger+2))
        echo $sayi
   done

Yukarıda görmüş olduğunuz $() kullanımı terminalde dönen çıktı anlamına gelir. Örneğin;

$ pwd
> /user/omerayyildiz/Desktop
$ masaustuYolu=$(pwd)
$ echo $masaustuYolu
> /user/omerayyildiz/Desktop

For-Do Kullanımı

#!/bin/bash
for agac in akasya mese visne
   do
       echo $agac
    done
> akasya mese visne